آزمایش خون بارداری (آزمایش خون بتا) و نحوه تفسیر آن- مجله سلامت دکترساینا

آزمایش خون بارداری یکی از انواع روش‌های تشخیص بارداری است که توسط پزشک تجویز می‌شود. این آزمایش جزء آزمایش‌های روتین تشخیصی نیست و معمولاً پزشک به دلایلی فراتر از صرفاً تشخیص بارداری آن را تجویز می‌کند. در این مقاله قصد داریم شما را با انواع آزمایش خون حاملگی، علت تجویز، بهترین زمان انجام، نحوه تفسیر، علت منفی کاذب یا مثبت کاذب شدن نتیجه و میزان دقت آن آشنا کنیم.

آزمایش خون بارداری (آزمایش بتا) چیست؟

بعد از علائم اولیه‌ی بارداری برای تشخیص بارداری، انواع تست‌های خانگی و آزمایشگاهی وجود دارد. همگی این تست‌ها می‌توانند هورمون hCG را – که همزمان با بارداری در بدن زیاد می‌شود – از حدود یک الی دو هفته بعد از لقاح تشخیص بدهند. یکی از دقیق‌ترین انواع این تست‌ها، تست خون بارداری یا آزمایش بتا است.
علت دقیق بودن این آزمایش آن است که می‌تواند بارداری را کمی زودتر از سایر تست‌ها تشخیص بدهد. همچنین برخلاف سایر تست‌ها، مقدار دقیق هورمون hCG را هم اندازه می‌گیرد. معمولاً پزشکان در موارد خاصی انجام این آزمایش را برای افراد تجویز کرده و برای تایید بارداری به نتیجه تست بی بی چک یا سونوگرافی اکتفا می‌کنند.

به گفته‌ی مدیکال نیوز تودی:

آزمایش خون بارداری یا آزمایش بتا میزان هورمون گونادوتروپین انسانی را در خون اندازه می‌گیرید. عدد بتا می‌تواند نشان دهد که آیا شما باردار هستید یا خیر؛ و آیا بدن شما هورمون‌های حاملگی را به اندازه کافی می‌سازد یا خیر.

انواع آزمایش خون بارداری

به‌صورت کلی تست خون بارداری به دو نوع تقسیم می‌شود:

• تست خون بارداری کیفی (Qualitative)
• تست خون بارداری کمی (Quantitavie)

آزمایش خون بارداری کیفی

در تست‌های خون کیفی هم مثل تست ادرار بارداری و تست خانگی، نتیجه به‌صورت مثبت یا منفی مشخص می‌شود. مزیت آزمایش خون کیفی نسبت به دو آزمایش دیگر این است که این آزمایش می‌تواند هورمون بارداری را کمی زودتر تشخیص بدهد.

آزمایش خون بارداری کمی یا بتا

آزمایش خون بارداری از نوع کمی یا آزمایش بتا می‌تواند مقدار دقیق هورمون hCG را در هر لیتر خون اندازه بگیرد که به آن «عدد بتا» می‌گویند. نتیجه این تست می‌تواند اطلاعات بیشتری را درباره وضعیت سلامت فرد و جنین در اختیار پزشک قرار بدهد. از این گذشته، مزیت مهم این آزمایش آن است که حتی مقدارهای خیلی اندک هورمون را هم می‌تواند در خون تشخیص بدهد.
بعد از گرفتن نتیجه تست، می‌توانید برای تفسیر آن از پزشک متخصص یا ماما کمک بگیرید. پزشک در صورت نیاز، این آزمایش را تکرار می‌کند و مقدار هورمون را در طول بازه‌های زمانی مختلف مقایسه می‌کند.

تفاوت انواع آزمایش خون بارداری

هرکدام از این آزمایش‌ها ممکن است بسته به ماه بارداری و شرایط سلامتی فرد توسط پزشک تجویز شوند. در جدول زیر می‌توانید به‌صورت خلاصه تفاوت‌های آزمایش کمی و کیفی را مشاهده کنید.

آزمایش خون بارداری در چه شرایطی لازم است؟

معمولاً برای تشخیص بارداری در شرایط عادی، تست‌های خانگی و آزمایش ادرار به اندازه کافی دقیق و البته راحت هستند. اما تحت شرایط خاصی ممکن است پزشک نیاز داشته باشد مقدار دقیق هورمون را بداند.

تحت شرایط زیر ممکن است پزشک آزمایش خون تجویز کند:

• عجله برای تشخیص بارداری (برای مثال در شرایطی که بارداری برای سلامت فرد خطرناک است، تحت درمان با داروی شیمیایی خاصی است یا باید اقدامات مراقبتی خاصی برای او انجام شود، لازم است بارداری به‌سرعت تشخیص داده شود)
• منفی شدن تست ادرار یا تست خانگی با وجود عقب افتادن پریود
• بارداری‌های پرخطر (برای مثال سن بالا، ابتلا به اعتیاد، فشارخون بالا، داشتن سابقه سقط، ابتلا به دیابت و …)
• افرادی که تحت درمان‌های نازایی هستند.
• افرادی که مشکوک به سقط یا چندقلوزایی هستند.
• احتمال بارداری خارج رحمی
• غربالگری‌های بارداری (مثل غربالگری سندرم داون)
• تعیین سن دقیق جنین

بهترین زمان آزمایش خون بارداری

تست خون بارداری از ۳ الی ۴ روز بعد از لانه‌گزینی یا ۱۱ الی ۱۲ روز بعد از تخمک‌گذاری می‌تواند مثبت شود؛ یعنی ۱ تا ۲ روز پیش از عقب افتادن پریود.
برخلاف آزمایش ادرار بارداری که بهترین زمان انجام آن صبح و با اولین ادرار صبحگاهی است، آزمایش خون بارداری را می‌توان در هر ساعت از شبانه‌روز انجام داد.

برای آزمایش خون بارداری چه نکاتی را رعایت کنم؟

خیلی از خانم‌ها به دلیل اینکه اکثر آزمایش‌های خون نیاز به ناشتایی دارند، این سوال را می‌پرسند که: «آیا برای آزمایش خون بارداری هم باید ناشتا باشم؟» پاسخ این است که برای انجام آزمایش خون بارداری نیازی به ناشتا بودن نیست.
نکته مهمی که باید رعایت کنید عدم مصرف مکمل‌های حاوی «بیوتین» (Biotin) یا همان ویتامین B7 از ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل از روز آزمایش است. بیوتین می‌تواند با برخی آزمایش‌های خون از جمله آزمایش خون بارداری تداخل ایجاد کند و باعث منفی کاذب شدن آن شود.

تفسیر آزمایش خون بارداری

در آزمایش خون کیفی، نتیجه به صورت مثبت یا منفی قید می‌شود؛ اما در آزمایش بتا، میزان هورمون هاش سی جی گزارش می‌شود. معمولاً عدد بتا بالای ۲۵ نشان‌دهنده بارداری است. اگر بارداری روند طبیعی را طی کرده باشد، نتایج آزمایش بتا نشان‌دهنده رشد سریع هورمون hCG در سه‌ماهه اول و سپس کند شدن سرعت رشد آن از حدود هفته ۱۰ به بعدخواهد بود. از حدود هفته ۱۶ به بعد مقدار hCG تا پایان بارداری ثابت می‌ماند.

حداقل میزان hCG برای مثبت شدن آزمایش خون بارداری چقدر است؟

طبق یک قانون کلی:

• مقدار hCG کمتر از ۵ (mIU/mL) در آزمایش خون بارداری به معنی بارداری منفی است.
• مقدار hCG بالاتر از ۲۵ به معنی بارداری مثبت است.
• مقدار hCG بین ۶ تا ۲۴ ناحیه خاکستری است و برای اینکه از بارداری اطمینان حاصل شود، باید تست تکرار شود.

مقدار عدد بتا بیش از حد طبیعی به چه معنی است؟

بالا بودن هورمون hCG ممکن است هیچ معنایی جز یک بارداری سالم نداشته باشد. در واقع فقط ممکن است فرد تاریخ لانه‌گزینی را اشتباه محاسبه کرده باشد. با اینحال بالاتر از حد نرمال بودن این هورمون می‌تواند نشان‌دهنده موارد زیر هم باشد:

• عفونت یا تومور بدخیم رحم
• چندقلویی
• تومورهای غیر سرطانی رحم
• سرطان تخمدان
• حاملگی مولار

مقدار عدد بتا کمتر از حد طبیعی در آزمایش خون بارداری چه نشانه‌ای دارد؟

پایین‌تر از محدوده نرمال بودن hCG می‌تواند نشانه موارد زیر باشد:

دقت آزمایش خون بارداری چقدر است؟

آیا نتیجه آزمایش خون بارداری همیشه درست است؟ واقعیت این است که با وجود دقت بالایی که این تست‌ها دارند، تحت شرایطی ممکن است جواب آزمایش درست نباشد و نتیجه منفی کاذب یا مثبت کاذب شود.

نتیجه منفی کاذب آزمایش خون بارداری چیست؟

منفی کاذب بودن نتیجه تست خون بارداری یعنی با وجود اینکه فرد باردار است، نتیجه تست منفی شود. اگر تست خیلی زود انجام شود، ممکن است مقدار hCG به اندازه‌ای نباشد که توسط تست قابل‌تشخیص باشد؛ در نتیجه جواب منفی می‌شود. از روز ۹ تا ۱۴ بارداری به بعد، احتمال منفی کاذب شدن نتیجه آزمایش بسیار کم است.
یکی دیگر از عواملی که می‌تواند باعث منفی کاذب شدن تست شود بیماری نادر «تروفوبلاستیک بارداری» است. در این بیماری سلول‌هایی که قرار است جفت را تشکیل بدهند از حالت طبیعی خود خارج می‌شوند و تومورهایی را در رحم ایجاد می‌کنند که معمولاً خوش‌خیم هستند.

نتیجه مثبت کاذب آزمایش خون بارداری چیست؟

نتیجه مثبت کاذب تست خون بارداری وقتی اتفاق می‌افتد که فرد باردار نباشد اما نتیجه تست مثبت شود. مثبت کاذب شدن آزمایش خون بارداری به‌ندرت اتفاق می‌افتد. موارد زیر می‌توانند در مثبت کاذب شدن نتیجه تست اثرگذار باشند:

• مصرف داروهای حاوی هورمون hCG (مثل قرص‌هایی که برای درمان ناباروری استفاده می‌شوند)
• بارداری شیمیایی (وقتی اتفاق می‌افتد که تخمک بارور شود اما به رحم نچسبد)
• انتقال خون یا پلاسما‌ از فردی که خون او حاوی hCG بوده است.
• سابقه سقط یا زایمان به فاصله کمی قبل از انجام تست
• مصرف داروهای حاوی hCG برای درمان ناباروری، کاهش وزن یا دوپینگ
• ابتلا به بیماری کمبود یا نقص «IgA» (IgA یا پادتن آ پروتئینی است که با عفونت‌ها مقابله می‌کند. افراد مبتلا به این بیماری از کمبود یا نقص این پروتئین رنج می‌برند.)
• نارسایی کلیوی
• ابتلا به برخی از انواع سرطان
• آرتریت روماتوئید
• برخی داروهایی که می‌توانند باعث مثبت کاذب شدن تست خون بارداری شوند عبارت‌اند از:
• داروهای حاوی hCG مثل نوارل، پرگنیل، اویدرل، پروفاسی
• داروهای ضداضطراب مثل دیازپام (والیوم) و آلپرازولام (زاناکس)
• داروهای ضدروان‌پریشی مثل کلوزاپین و کلورپرومازین
• داروهای ضدتشنج مثل فنوباربیتال
• داروهای مربوط به بیماری پارکینسون
• داروهای ادرارآور مثل فروزماید
• آنتی‌هیستامین‌ها
• متادون

کلام آخر دکترساینا

در این مقاله تلاش کردیم همه اطلاعاتی را که باید درباره آزمایش خون بارداری یا آزمایش بتا بدانید با شما به اشتراک بگذاریم. همان‌طورکه گفتیم، این تست کاربردهای خاصی دارد و معمولاً به توصیه پزشک باید آن را انجام دهید. از طرفی تفسیر این تست هم زیروبم‌های خاص خودش را دارد و بهتر است تفسیر آن را به پزشک بسپارید. یادتان باشد، اگر نیاز به گفتگو با پزشک دارید، دکترساینا مانند همیشه در کنار شماست.

سوالات متداول

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکترساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره آنلاین دریافت کنید.