در دوران بارداری، بدن دچار تغییر و تحولات زیادی می‌شود. ویار بارداری یکی از این تغییرات مهم است که گاهی حتی قبل از اینکه فرد بفهمد باردار است، خود را نشان می‌دهد. تغییرات شدید اشتها و حساسیت نسبت به بعضی مزه‌ها و بوها از جمله علائم اولیه بارداری هستند که در این دوران می‌توانند آزاردهنده باشند. مسئله‌ای که خیلی از خانم‌ها را درباره این ویارها نگران می‌کند این است که آیا این شرایط تا آخر بارداری ادامه دارد؟ این تغییرات عجیب در اشتها برای جنین خطرناک نیست؟ چطور باید علائم آزاردهنده ویار مثل حالت تهوع را تحمل کرد؟
در این مطلب از مجله دکتر قصد داریم هر چیزی را که درباره ویار، علت ایجاد، علائم، زمان شروع و پایان و راه‌حل درمان آن باید بدانید برای شما شرح دهیم.
فهرست آنچه می‌خوانید:
ویار بارداری چیست؟
زنی که نیمه‌شب در آشپزخانه به دنبال بستنی و لواشک می‌گردد یا وسط روز ناگهان هوس زردآلو و شکلات می‌کند؛ ویار در بارداری معمولاً خود را با این هوس‌های عجیب و میل شدید به خوردن مواد غذایی گوناگون یا ترکیب‌های جدید نشان می‌دهد.
البته همه خانم‌ها ویار را در دوران حاملگی خود به شکل یکسانی تجربه نمی‌کنند. گاهی ممکن است فرد نسبت به بو و طعم غذایی که تا همین چند ماه قبل آن را با عشق می‌خورد، احساس نفرت کند یا نسبت به مواد غیرخوراکی (مثل خاک و گچ) و مواد فاقد ارزش غذایی (مثل یخ و جوش شیرین) میل شدیدی پیدا کند.
ویار بارداری به‌صورت میل شدید به خوردن یک ماده غذایی خاص، تنفر از بو یا طعم غذاها و میل به خوردن مواد غیرخوراکی مثل خاک یا گچ خود را نشان می‌دهد.
به گفته وب‌سایت Pregnancy Birth Baby:
ویار همان اشتهای شدیدی است که اکثر خانم‌ها در دوران بارداری خود برای خوردن مواد خوراکی و غیرخوراکی تجربه می‌کنند.
گاهی ویار خود را به‌صورت میل به خوردن مواد غذایی معمولی مثل کیک شکلاتی یا سیب نشان می‌دهد؛ گاهی هم ممکن است فرد میل شدیدی به خوردن مواد غذایی غیرمتداول یا غذاهایی که در حالت عادی دوستشان ندارد پیدا کند.
بستنی، شکلات و سایر شیرینی‌ها، ماهی، میوه و محصولات لبنی از جمله رایج‌ترین ویارهای بارداری هستند.
علت ویار در بارداری
هنوز درباره دلیل اصلی که باعث بروز این تغییرات در خانم‌های باردار می‌شود، به اندازه کافی تحقیق نشده است؛ اما حدس و گمان‌هایی درباره علت ویار بارداری وجود دارد که هیچ‌کدام به‌صورت علمی تایید نشده‌اند. بعضی از دلایلی که تصور می‌شود می‌توانند دلیل ایجاد علائم ویار باشند عبارت‌اند از:
1. تغییرات هورمونی
در دوران بارداری (به‌خصوص در سه ماهه اول آن) طوفانی از تغییرات هورمونی در بدن اتفاق می‌افتد. این تغییرات میلیون‌ها بار شدیدتر از تغییرات روحی و جسمی هستند که خانم‌ها به دلیل تغییرات هورمونی در دوران PMS خود (سندرم پیش از قاعدگی) تجربه می‌کنند. یکی از حدس‌هایی که درباره علت ویار وجود دارد، همین نوسانات هورمونی است که می‌تواند حس شما نسبت به غذاها و بوها و همچنین خلق‌تان را عوض کند.
برای مثال ترشح هورمون HCG (هورمونی که بعد از لانه‌گزینی جنین در رحم توسط سلول‌های جفت تولید می‌شود) می‌تواند باعث ایجاد ویار صبحگاهی بارداری شود. ویار صبحگاهی به حالت تهوع و استفراغ به‌خصوص در سه‌ماهه اول بارداری گفته می‌شود که برخلاف اسمش ممکن است در تمام ساعات روز اتفاق بیفتد.
علاوه‌براین، تغییرات هورمونی می‌تواند مزه داخل دهان را عوض کند (طعم شور یا شبیه طعم فلز) که در تغییر طعمی که فرد از غذاها درک می‌کند اثرگذار است.
2. تیز شدن حس بویایی
خیلی از خانم‌های باردار در دوران بارداری خود تیز شدن حس بویایی را تجربه می‌کنند. بو نقش مهمی را در ایجاد میل به خوردن غذا بازی می‌کند. وقتی حس بویایی فرد از قبل قوی‌تر می‌شود، طعم غذاهایی که بوهای تند و تیز یا ناخوشایند دارند بیشتر از قبل ناخوشایند به نظر می‌رسد و برعکس، میل به خوردن غذاهایی که بوی بهتری دارند، بیشتر از قبل می‌شود.
3. تغییر نیازهای غذایی بدن
در دوران بارداری بدن نیاز بیشتری به کلسیم و آهن دارد. یک فرضیه اشتباه این است که تغییر در نیازهای غذایی بدن باعث تغییرات اشتها برای پاسخ به این نیازها می‌شود. طبق این فرضیه برای مثال بدن در بارداری به کلسیم نیاز دارد، پس مغز سعی می‌کند این نیاز را با وادار کردن فرد به خوردن بستنی و بقیه مواد دارای کلسیم برطرف کند. با اینحال هیچ شواهدی مبنی بر درست بودن این فرضیه وجود ندارد.
4. تلاش بدن برای رفع تهوع بارداری
یکی از فرضیه‌هایی که در مقالات علمی درباره دلیل ویار در دوران بارداری مطرح شده این است که بدن به کمک ویار تلاش می‌کند علائم ناخوشایندی مثل تهوع صبحگاهی و استفراغ در بارداری را بهبود دهد. برای مثال شکلات حاوی موادی است که می‌تواند تهوع بارداری را کمتر کند؛ در نتیجه بدن با ویار به شکلات، به علائم ناخوشایند تهوع و استفراغ پاسخ می‌دهد.
با اینکه شروع علائم تهوع و ویار تقریباً همزمان است و می‌توان این فرضیه را تا حدی درست دانست، اما همچنان جای بحث زیادی دارد؛ چرا که اثرگذاری خیلی از مواد غذایی در رفع علائم تهوع نیاز به زمان طولانی دارد.
5. فرهنگ غذایی جامعه
شاید عجیب به نظر برسد، اما فرهنگ غذایی هم یکی دیگر از عواملی است که محققان حدس می‌زنند در ایجاد ویار بارداری نقش بازی کند. مثلاً اکثر افرادی که در فرهنگ کشور آمریکا بزرگ شده‌اند، در دوران PMS و بارداری خود میل زیادی به شکلات دارند؛ در حالی که اکثر خانم‌های ژاپنی در این دوران اشتهای زیادی برای خوردن برنج پیدا می‌کنند.
اصلی‌ترین دلیل ویارهای بارداری تغییرات هورمونی هستند که باعث حالت تهوع و استفراغ، تغییر طعم دهان و تیز شدن حس بویایی می‌شوند.
انواع ویار بارداری
علائم ویار حاملگی می‌توانند به شکل‌های مختلفی ظاهر شوند. انواع ویار بارداری عبارت‌اند از:
- میل شدید به خوردن برخی غذاهای خاص
- تنفر از بو و طعم غذاها
- انحراف اشتها یا پیکا: میل به خوردن مواد غیرمتداول مثل یخ، گچ یا خاک
در جدول پایین می‌توانید انواع این ویارها را به همراه علائم آن‌ها و متداول‌ترین مواد خوراکی که خانم‌ها به آن‌ها ویار دارند ببینید.
| انواع ویار بارداری | علائم | متداول‌ترین ویارها |
| علاقه‌مندی به غذاهای خاص | میل شدید و ناگهانی به خوردن مواد غذایی خاص میل به خوردن غذاهایی که قبلاً به آن‌ها علاقه‌ای نداشته‌اید میل به خوردن ترکیبات عجیب غذایی (مثلاً شکلات با کالباس یا بستنی با لواشک) |
انواع شیرینی و شکلات انواع میوه و سبزی مواد غذایی حاوی کربوهیدرات (نان، برنج، غلات، گندم، ماکارونی و …) فست‌فود و غذاهای پرکالری (پیتزا، چیپس و …) لبنیات (شیر، ماست و …) ترشیجات و شوریجات (خیارشور، ترشی، لواشک و …) مواد غذایی سرد (مثل بستنی) |
| تنفر از غذاها | تنفر نسبت به یک غذای خاص عدم توانایی تحمل بو یا مزه مواد غذایی (حتی مواد غذایی که قبلاً موردعلاقه فرد بوده‌اند) سرفه، حالت تهوع و استفراغ ویار صبحگاهی |
غذاهای سرخ‌شده چای و قهوه گوشت غذاهای چرب غذاهای پر ادویه تخم‌مرغ |
| انحراف اشتها یا پیکا (Pica) | میل به خوردن مواد خوراکی غیرمعمول میل به خوردن مواد غیرخوراکی |
کبریت سوخته سنگ یخ صابون پودر رختشویی شن دانه قهوه جوش شیرین زغال خمیردندان نشاسته ذرت گچ خاکستر سیگار |
دقت کنید که ویار در همه افراد به شکل مشابهی اتفاق نمی‌افتد. برای مثال ممکن است فردی در دوران بارداری نسبت به بو و مزه غذاهای پر ادویه یا گوشت حساس شود و فرد دیگری در این دوران میل شدیدی به خوردن این نوع غذاها داشته باشد.
ویار از چه زمانی شروع می‌شود؟
ویار ممکن است در هر مقطع زمانی از بارداری شروع شود، اما معمولاً اکثر خانم‌ها از سه‌ماهه اول (حدود هفته پنجم بارداری) علائم ویار را احساس می‌کنند. این علائم در طول سه‌ماهه دوم شدیدتر می‌شوند، در سه‌ماهه سوم شروع به کم‌رنگ شدن می‌کنند و بعد از زایمان کاملاً از بین می‌روند.
چه عواملی ویار را تشدید می‌کنند؟
بعضی از عواملی که می‌توانند علائم ویار حاملگی
(به‌خصوص ویار از نوع تنفر غذایی) را تشدید کنند عبارت‌اند از:
- قرار گرفتن در معرض غذاها و بوها
- بارداری چندقلو
- بارداری اول
- سابقه ویار شدید در بارداری قبلی
- ابتلا به بیماری یا تهوع حرکت (کسانی که در وسایل نقلیه حالت تهوع می‌گیرند)
- ابتلا به سردردهای میگرنی
- سابقه خانوادگی ابتلا به ویار شدید
- سابقه حالت تهوع هنگام مصرف قرص‌های ضدبارداری
- چاقی (شاخص توده بدنی یا BMI بالای ۳۰)
- استرس
آیا ویار خطرناک است؟
ویار یک اتفاق طبیعی است و به‌تنهایی خطری برای مادر و جنین ندارد. اما اگر فرد به دلیل ویار پیکا، علاقه به خوردن مواد خطرناکی مثل الکل، خاک، گچ، جوش شیرین و … داشته باشد لازم است به پزشک مراجعه کند.
خوردن این مواد هم برای مادر و هم برای جنین خطرناک است و می‌تواند مانع جذب مواد ضروری توسط جنین شود. از جمله مشکلاتی که پیکا می‌تواند برای جنین ایجاد کند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- وزن کم نوزاد هنگام تولد
- محدودیت رشد جنین داخل رحم
- اختلالات یادگیری و مشکلات رفتاری در آینده
- زایمان زودرس
- مرگ جنین یا مادر (در موارد شدید که ویار پیکا بدون درمان و مراجعه به پزشک رها شده باشد)
یکی دیگر از دلایلی که مراجعه به پزشک را ضروری می‌کند، این است که علاقه به خوردن خاک یا یخ یکی از علائم کمبود آهن است و باید درمان شود.
اگر در دوران بارداری میل به خوردن مواد غیرطبیعی و مضر مثل خاک، گچ و … را پیدا کرده‌اید برای درمان علت اصلی این ویار و پیشگیری از بروز مشکل برای جنین به پزشک متخصص مراجعه کنید.
خطر نادیده گرفتن ویار
برخی افراد به دلیل اضطراب بابت اضافه‌وزن، بالا رفتن قند و … ویار خود به شکلات، فست‌فود و سایر مواد مضر را نادیده می‌گیرند. گروهی دیگر از افراد که رژیم غذایی خاصی را پیش از بارداری دنبال کرده‌اند (مثلاً گیاهخواری) و حالا در دوران بارداری به گوشت ویار دارند، نمی‌دانند در این شرایط باید چگونه عمل کنند.
نادیده گرفتن ویار بارداری خطری برای مادر و جنین ندارد؛ بنابراین همه چیز به انتخاب خود شما برمی‌گردد که می‌خواهید گوشت بخورید یا به رژیم قبلی خود پایبند باشید. تا وقتی که رژیم غذایی سالم و متعادلی را رعایت می‌کنید، جایی برای نگرانی بابت نادیده گرفتن ویار یا خوردن گاه‌به‌گاه فست‌فود و شیرینی وجود ندارد.
اگر نگران هستید که خوردن فست‌فود و شیرینی برای خودتان یا جنین مضر باشد یا اگر مبتلا به دیابت، چربی و فشار خون بالا هستید بهتر است با پزشک مشورت کنید. همچنین میل به خوردن گوشت هم می‌تواند نشانه بیماری کم‌خونی باشد و بهتر است در این زمینه نیز با پزشک خود صحبت کنید.
ویار حاملگی به‌تنهایی برای مادر و جنین خطرناک نیست و نادیده گرفتن آن نیز خطری برای مادر و جنین ندارد. ویار به مواد غیرطبیعی مثل خاک می‌تواند برای مادر و جنین خطرناک باشد و باید درمان شود.
توصیه‌هایی برای مقابله با ویار بارداری
برای اینکه ویار دوران حاملگی را با کمترین ناراحتی پشت سر بگذارید، راه‌های ساده‌ای وجود دارد؛ از رعایت رژيم غذایی سالم و متعادل گرفته تا مصرف دمنوش‌های گیاهی مفید برای ویار. همچنین در مواردی که ویار شدید و غیرقابل‌تحمل باشد، پزشکان برای کاهش علائم ناخوشایند ویار (حالت تهوع و استفراغ) دارو تجویز می‌کنند. در ادامه به بررسی این موارد می‌پردازیم.
رژيم غذایی و سبک زندگی سالم
رژیم غذایی در دوران بارداری باید سالم و متعادل باشد. یک رژیم سالم باید ترکیبی از مواد زیر را در خود داشته باشد:
- سبزیجات و حبوبات
- نان و گندم
- شیر، ماست و پنیر
- گوشت قرمز، مرغ و ماهی
- میوه
- آب و مایعات کافی (روزانه ۸ تا ۱۰ لیوان)
بااین‌حال ممکن است به دلیل ویار مصرف برخی از مواد غذایی (مثلاً گوشت) امکان‌پذیر نباشد. این افراد باید با مشورت پزشک مواد خوراکی یا مکمل‌های جایگزین را برای تامین مواد موردنیاز بدن خود و جنین مصرف کنند.
علاوه بر مواد خوراکی طبیعی، در این دوران بدن به مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی همچون آهن، ید و فولیک اسید هم احتیاج دارد که توسط پزشک تجویز می‌شوند.
اگر به دلیل ویار نمی‌توانید مواد غذایی ضروری در رژیم بارداری را بخورید، با پزشک برای مصرف مواد جایگزین یا مکمل‌ها مشورت کنید.
هنگام بارداری از مصرف غذاهای زیر اجتناب کنید
- مواد غذایی خام یا نیمه‌پخت (تخم‌مرغ، گوشت، صدف و …)
- کافئین
- شیر پاستوریزه نشده
- نوشیدنی‌های انرژي‌زا
- سوشی
هنگام بارداری مصرف مواد غذایی زیر را محدود کنید
- چربی‌های اشباع (بیسکویت، کیک، خامه و کره)
- غذاهای حاوی نمک زیاد (فست‌فود، ماهی شور و …)
- مواد غذایی حاوی قند زیاد (مثل آبمیوه‌های کارخانه‌ای، نوشابه و …)
اگر نسبت به بو یا طعم غذاها حساس شده‌اید، رعایت توصیه‌های زیر به شما کمک می‌کند تا این وضعیت را راحت‌تر تحمل کنید:
- استراحت (خستگی حالت تهوع را بدتر می‌کند)
- دوری از غذاها و بوهایی که حالتان را بدتر می‌کنند
- خوردن یک تکه نان یا بیسکویت قبل از برخاستن از رختخواب
- مصرف غذاهایی با کربوهیدرات بالا و چربی کم در وعده‌های کوچک اما به تعداد زیاد
- مصرف غذا به‌صورت سرد (بوی غذای داغ می‌تواند باعث بدتر شدن حالت تهوع شود)
- پیاده‌روی (تاثیر زیادی در کاهش حالت تهوع دارد)
طب سنتی و درمان گیاهی
مصرف دمنوش‌های گیاهی می‌تواند علائم ویار بارداری مثل حالت تهوع را کمتر کند. از جمله دمنوش‌هایی که مصرف آن‌ها در این دوران برای خانم‌های باردار خطر ندارد می‌توان به چای تمشک قرمز، چای نعنا و چای زنجبیل اشاره کرد.
«آروماتراپی» یا «رایحه‌درمانی» هم یکی دیگر از راه‌های بی‌خطری است که می‌توان برای درمان حالت تهوع از آن استفاده کرد. در آروماتراپی از اسانس‌ها و روغن‌های گیاهی به‌صورت موضعی یا با استشمام برای درمان بیماری‌ها استفاده می‌شود.
یکی دیگر از راهکارهای درمانی طب سنتی برای بهبود علائم ویار «طب سوزنی» است. بعضی از پژوهش‌هایی که در این زمینه انجام شده نشان داده است که طب سوزنی می‌تواند حالت تهوع ویار را کمتر کند؛ بااین‌حال، این پژوهش‌ها برای نتیجه‌گیری قطعی در این مورد کافی نیستند و بهتر است پیش از انجام طب سوزنی با پزشک مشورت کنید.
کمک گرفتن از پزشک و درمان دارویی ویار
پزشک برای افرادی که ویار شدید دارند و به دلیل حالت تهوع نمی‌توانند غذا بخورند، دارو تجویز می‌کند. از جمله این داروها می‌توان به مکمل ویتامین B6، داروهای ضدتهوع و داروهای دسته آنتی‌هیستامین مثل «دوکسیلامین» اشاره کرد.
ازآنجاکه استفراغ می‌تواند تعادل مایعات بدن و مواد معدنی موجود در آن مثل پتاسیم و سدیم را به هم بزند، در موارد نسبتاً شدیدتر پزشک برای شما سرم خوراکی تجویز می‌کند. اگر حالت تهوع و استفراغ در حدی شدید باشد که نتوانید دارو بخورید، پزشک برای شما داروهای تزریقی تجویز می‌کند.
کلام آخر دکترساینا
ویار بارداری یکی از اولین و شایع‌ترین علائمی است که افراد باردار آن را تجربه می‌کنند. ویار معمولاً مسئله نگران‌کننده‌ای نیست؛ اما اگر ویار شما باعث شده که نتوانید تغذیه سالم و مناسبی داشته باشید یا همراه با ویار، تهوع شدید یا علامت دیگری دارید که شما را نگران کرده است، می‌توانید از یک متخصص زنان کمک بگیرید.
سؤالات متداول
خیر؛ بعضی افراد معتقدند که ویار توت فرنگی، خامه قنادی یا شیرینی زن باردار نشانه دختر شدن و ویار غذاهای شور نشانه پسر شدن فرزند او است. اما این باورها افسانهای بیش نیستند و پژوهشهای مختلف وجود ارتباط بین نوع ویار و جنسیت جنین را رد کرده‌اند.
پیشگیری از ویار ممکن نیست؛ اما می‌توانید با رعایت رژیم غذایی متعادل، خوردن غذاهای پر از فیبر، نوشیدن آب، خواب کافی و ورزش، علائم ناخوشایند آن را کمتر کنید.
ویار نداشتن در بارداری طبیعی است؛ بنابراین اگر در طول دوران بارداری خود علائم ویار را تجربه نکردهاید نگران نشوید.
برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکترساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره آنلاین دریافت کنید.